ГАЛІНА ПАДЛЕСКАЯ: “СТРАШНА ВЯРТАЦЦА Ў БЕЛАРУСЬ”
Генадзь Банкевіч — кіраўнік Кальварыйскай рады БНФ, незаменны ўдзельнік усіх соймаў фронту — ставіўся да працы на карысьць незалежнасьці Беларусі як да зьявы штодзённай, абавязковай і ад таго ня менш урачыстай. Генадзь Уладзімеравіч стаў прыкметай мітынгаў фронту. Уладзімер Раманцоў, сябар КХП БНФ:
“Людзі, якія прысутнічалі на мітынгах, многія памятаюць гэтага чалавека... Ня кажучы ўжо пра сябраў палітычных арганізацый. Заўсёды на мітынгах Фронту адбываўся запіс у Фронт, і кіраваў гэтым запісам Генадзь Уладзімеравіч.
Пазнаёміўся, памятаю, на паседжаньні Фрунзенскай рады, кіраўніком якой ён быў тады. Вялікі раён, вялікая колькасьць была людзей — сябраў Фронту і прыхільнікаў, а ён усім кіраваў. Генадзь Уладзімеравіч самым непасрэдным чынам удзельнічаў у працы па стварэньні мэмарыялу ў Курапатах. Гэта і Чарнобыльскі шлях штогод, Слуцкі збройны чын, крыжовы шлях у Чэрвені — гэта ўсё таксама праца Фронту была. А Генадзь Уладзімеравіч быў арганізатарам тых акцый”.
Генадзь Банкевіч — былы вайсковы інжынэр, падпалкоўнік, які мог жыць спакойным жыцьцём вайсковага пэнсіянэра, амаль два дзясяткі гадоў рупліва і мэтанакіравана працаваў над тым, што вызначыла вялікую частку палітычнага жыцьця таго часу.
Мастак Міхал Анемпадыстаў, чый бацька вучыўся з Банкевічам у адной клясе і на ўсё жыцьцё застаўся сябрам, мае пра Генадзя Ўладзімеравіча надзвычай сьветлыя ўспаміны:
Міхал Анемпадыстаў: “Ён аднойчы ішоў, мінаючы Верхні горад, і там была акцыя ў абарону Верхняга гораду, гэтую акцыю ладзіла “Талака”. І адтуль вярнуўся ўжо з абсалютна акрэсьленай жыцьцёвай пазыцыяй, акрэсьленай грамадзянскай пазыцыяй. І гэта быў для яго вельмі важны стартавы момант. Бо пасьля гэтага ён вельмі хутка перайшоў на беларускую мову, што было для яго натуральна, бо я думаю, што ў сям'і гаварылі па-беларуску. Ён уключыўся ў палітыку вельмі актыўна і ў палітыцы заставаўся такім жа самым, як у штодзённым жыцьці. Ён такі жаўнер, які выконвае працу, таму што яе трэба выконваць, якую часьцяком іншыя ня хочуць рабіць. Ён браўся, ён выконваў, ён быў вельмі адказным чалавекам”.
У яго сям'і выгадаваліся дзьве дачкі — такія ж адданыя беларускі, як і бацька, — але абедзьве не жывуць у Беларусі. Малодшая Аліна цяпер апынулася ў Аўстраліі, у Мэльбурне.
Радыё Свабода: “Як так атрымалася, што вы абедзьве зьехалі зь Беларусі?”.
Аліна Банкевіч: “Гэта таксама вельмі складанае пытаньне. Калі я зьяжджала, мне было 19 гадоў, і я ехала вучыцца, таму што на Беларусі на жаль, на гэты момант у мяне не было іншага і такога добрага шансу, гэта таксама таму, што мой бацька быў у апазыцыі. Гэта таксама ўплывала ня вельмі добра. І таму бацькі вырашылі — гэта будзе проста лепш, калі я паеду і буду вучыцца. Я скончыла з чырвоным дыплёмам унівэрсытэт у Празе. Потым, калі я ўжо была доўга за мяжой, ужо проста сфармавалася там як чалавек. Гэта зноў вельмі цяжкае пытаньне, гэта можна напісаць вялікую кнігу. Але ня хочацца нічога мяняць. Я лічу, што мае бацькі былі сапраўды добрыя, што я атрымала ўсё, што магла атрымаць”.
А старэйшая Галіна, цяпер Падлеская, зьехала 12 гадоў таму. Жыве ў Нью-Ёрку.
Галіна Падлеская: “У маім выпадку муж атрымаў магчымасьць паехаць у Амэрыку. Пра такую сталую эміграцыю неяк ня думалі, але калі ёсьць шанец паехаць у Амэрыку, як яго не скарыстаць? Спачатку ён жыў у Амэрыцы, я жыла ў Беларусі больш за 2 гады, мы былі разлучаныя. Ну, а потым я прыехала да яго”.
аліна кажа, што пасьля 1994 году бацькі заўсёды казалі, што будзе яшчэ горш, а ім тады ня верылася. Але жыцьцёвы досьвед Генадзя Банкевіча, які нарадзіўся ў Заходняй Беларусі яшчэ ў 1930 годзе, напэўна ж, сьведчыў пра іншае.
Міхал Анэмпадыстаў: “Ён заўсёды ганарыўся сваім заходнебеларускім паходжаньнем, нават калі служыў недзе ў Расеі ці ў Нямеччыне, бо ён быў вайскоўцам і яго пакідала. Заўсёды падкрэсьліваў гэтую сваю заходнебеларускасьць як каштоўнасьць.
Ён неяк расказваў мне, што калі ён паехаў зь Беларусі туды вучыцца, а вучэльня была ў Ленінградзе, то зь яго сьмяяліся. Казалі: “Ну-ка, Генадзь, скажы слова “трапка”. Ён казаў, расейцы сьмяяліся. У яго заўсёды было пачуцьцё годнасьці ўласнай, а тады яшчэ сфармавалася нацыянальная годнасьць. І колькі я яго памятаю — усё дзяцінства, і пазьней, ён заўсёды лічыў сябе беларусам”.
Радыё Свабода: “Галіна, што вашым дзецям дае перабываньне ў Штатах?”.
Галіна Падлеская: “Калі мы зь дзецьмі недзе ходзім у бібліятэцы, у парку і ў музэі і размаўляем па-беларуску, то многія людзі проста пытаюцца, на якой мове вы размаўляеце — так прыгожа гучыць. І пачынаюць распытваць: а дзе ваша краіна, дзе Беларусь, якая ў яе мова і якое надвор'е, як сказаць “прывітаньне”. Я, напрыклад, ведаю, што ў Беларусі часам дзеці і дарослыя сустракаюцца з нэгатыўнай рэакцыяй. Тут гэтага няма, і яны не адчуваюць сябе “белымі варонамі”. Тут многія людзі, якія прыяжджаюць зь іншых краінаў, выхоўваюць сваіх дзяцей на замежнай для амэрыканцаў мове, на дзьвюх замежных мовах, і гэта абсалютна нармальна”.
У Штатах у Генадзя Банкевіча нарадзіліся два ўнукі: Паўлінцы цяпер 8, а Данілку — 5 гадоў.
Радыё Свабода: “Паўліна, а табе падабаецца ў Амэрыцы?”.
Паўліна Падлеская: “Так, добрая ў нас школа, яшчэ ў нас добрая пляцоўка каля хаты. І ў нас яшчэ добры парк, калі пяройдзеш дарогу, то можаш убачыць вельмі добры парк з возерам”.
Вызначальнай рысай у характары Генадзя Банкевіча ўсе мае суразмоўцы называюць ягонае стаўленьне да працы і надзвычайную майстравітасьць. Гэтыя якасьці Банкевіч перанёс у палітычнае жыцьцё.
Міхал Анемпадыстаў: “Стаўленьне да працы — культавае проста. І гэта добра зробленая праца. Я думаю, што гэта нацыянальная каштоўнасьць, якая магла б мець месца больш аргумэнтавана, чым вось гэтая талерантнасьць — якой, дарэчы, у яго, мне здаецца, і не было. Ён бараніў сваё, ён ня быў такі ўсёедны. Ён быў стрыманы чалавек, гэта быў цьвік”.
Юры Беленькі, выканаўца абавязкаў старшыні КХП — БНФ: “Не баяўся ніколі на вуліцы спыніць маладога чалавека, і сказаць: “Ты чаму па-беларуску не гаворыш? Ты ж беларус!” Штохвілінна, штосэкундна чалавек вёў такую працу, у прынцыпе, да апошніх дзён, пакуль ужо хвароба яго настолькі не падкасіла, што ўжо фізычна нічога ня мог. Калі ў шпіталі быў, прыйшоў са шпіталя, распавядае — я вёў гутарку з афіцэрамі, я вёў гутарку з салдатамі, тлумачыў ім. Проста распавядаў такія выпадкі, як русыфікацыя ў войску адбываецца. Проста вось такіх звычайных беларусаў зь вёскі, якія паміж сабой па-беларуску размаўлялі, палітаддзел выклікаў, і там душылі іх: “а если завтра приказ и придется выполнять, так вы можете не понять”. І гэтыя салдаты яму раскрываліся, бо і ўзрост, і падыход ён ведаў, і бачна, што чалавек шчыры. Можа б, нікому не расказалі, а яму расказвалі”.
Галіна Падлеская: “Вельмі часта маці злавалася, казала: што ты зноў бяжыш, дома трэба тое парамантаваць, сёе. Ён казаў: гэта пачакае, вось гэта важна”. Шчыра кажучы, я тады нават не магла і падумаць, што ўсё можа так павярнуцца і дайсьці да такога нізкага ўзроўню, як зараз. Дайшло. Зараз мне прыгадваецца проста як казка. І мы ўсе радаваліся. Мы ніколі актыўна ня ўдзельнічалі ў палітычным жыцьці бацькі, але мы заўсёды падтрымлівалі і падзялялі ягоныя погляды.
Ён вельмі змагаўся за беларускія клясы ў школе. Я памятаю, якраз мая малодшая сястра вучылася ў школе, і гэта была рэдкая школа, дзе дзеці маглі да восьмай клясы давучыцца”.
Аліна Банкевіч правучылася па-беларуску ўсяго 8 школьных гадоў, якія каштавалі бацькам штодзённага змаганьня.
Аліна Банкевіч: “Ня ўсе настаўнікі хацелі нас вучыць на беларускай мове. Для іх гэта было цяжка і не было добрай падрыхтоўкі. Напэўна, не было падручнікаў, не было яшчэ базы падрыхтаванай у гэты час, не было шмат дзяцей, якія хацелі вучыцца на беларускай мове. Проста гэта такі час свабоды. Вельмі прыгожы час на маёй памяці.
Мне здаецца, гэта быў першы беларускамоўны кляс, напэўна, у нашым раёне. Калі я толькі пайшла ў школу. Гэта быў такі пах свабоды, я ня ведаю, як гэта маленькая дзяўчынка можа ўспрымаць, але гэта было вельмі прыемна, вельмі цікава. Гэта вельмі падабалася маім бацькам, мой бацька ведаў, што гэта вельмі добра, і таму я таксама ўспрымала, што гэта вельмі добра”.
Яе васьмігадовая пляменьніца Паўліна атрымлівае адукацыю ў амэрыканскай школе.
Паўліна Падлеская: “Я хаджу ў школу, і там розныя дзеткі. У нас ёсьць карткі, напрыклад, калі гэта зялёная картка — значыць, што ты добры, жоўтая картка — гэта значыць, што трэба спыніцца і падумаць, што ты зрабіў”.
Радыё Свабода: “Галіна, чым вам падабаецца амэрыканская адукацыя?”.
Галіна Падлеская: “Магчымасьці большыя. І ў тым жа сэнсе навучаньня, напрыклад, вось пры паступленьні ў коледж. Большы выбар, лепшая адукацыя вышэйшая. У параўнаньні з тым, як у Беларусі цяжка атрымаць гэтую адукацыю — я зараз ведаю, што многія плацяць, і плацяць вельмі вялікія грошы, на бясплатнае паступіць практычна немагчыма — то ў Амэрыцы наадварот: калі ты паступіў у вельмі-вельмі дарагі коледж і твае бацькі ня могуць гэта аплаціць, то вялікую частку ад гэтай сумы будзе аплачваць дзяржава”.
Радыё Свабода: “Паўліна, а ты ў Беларусі была калі-небудзь?”.
Паўліна Падлеская: “Не, толькі калі мне было два гады, я была вельмі маленькая, таму я нічога ня памятаю”.
Галіна прыехала ў Беларусь перад сьмерцю бацькі, які памёр у 2006 годзе.
Уладзімер Раманцоў: “Гэта здарылася таму, што ён выконваў заданьне нашай палітычнай арганізацыі. Ён проста прастудзіўся вельмі моцна, калі езьдзіў у адзін з рэгіёнаў Беларусі. Пасьля гэтага цяжка захварэў, доўга гэтая хвароба працягвалася, станавілася то лепш, то горш. Але калі выбары былі ў 2001 годзе, ён ужо быў хворы, у яго балела сэрца. Тым ня менш ён выходзіў на збор подпісаў за Зянона Пазьняка. Садзіўся на зэдлік — сьпякота была такая, і ён тым ня менш зьбіраў, таму што разумеў важнасьць і неабходнасьць вось гэтай справы”.
Галіна Падлеская: “І спачатку мы ўвесь час думалі, што мы вернемся, але шчыра кажучы, з разьвіцьцём падзей зусім ня хочацца вяртацца пакуль што. Проста страшна, шчыра кажучы, калі пачытаеш навіны, паглядзіш відэа, фотаздымкі таго, што адбываецца. Гэта проста страшна становіцца, гэта ненармальна”.
Аляксандра Дынько