ПРЭЗЭНТАЦЫЯ КНІГІ ЗЯНОНА ПАЗЬНЯКА “ЦЯЖКІ ЧАС”

Пазьняк: Тое, штоўвайшло ў другі том пад назовам "Цяжкі час" (гэтак жа, як іў першы том, які мае назоў "Развагі") — яшчэ ня ёсьцьгісторыяй. Сама тэма і два тамы, якія выдадзены мной, ёсьць перш заўсё падагульненьне вопыту. Гэта мінулая сучаснасьць, якая ўплывае надачыненьні ў актыўнай часткі палітычнага асяродзьдзя. Яе ўплыў нятолькі апасродкаваны. Тым больш, што існуюць і дзейнічаюць практычнаўсе суб'екты нядаўняга палітычнага змаганьня, якое вызначылацяперашнюю палітычную мапу Беларусі.

Падагульненьнепрактычнага вопыту істотна, каб асэнсаваць заканамернасьці і вывесьцітэорыю беларускай барацьбы за волю, культуру, дэмакратыю інезалежнасьць.

Першы крок у кірунку тэарэтычнага асэнсаваньняўжо зроблены гэтымі выданьнямі. Плюс дакумэнтальная фактура падзеяў, зьмешчаная ў кнігах. Пра гэта якраз гаварылася на прэзэнтацыі"Цяжкага часу" ў Нью-Ёрку (выступы доктара Вітаўта Кіпеля, Антося Шукелойця, Уладзімера Цяліцы).

Меркаваньне, штогісторыя не ўплывае на палітыку — памылковае. Тое, што дляпэўнай катэгорыі людзей ня мае значэньня мінулая пазыцыя і справыпалітычнай асобы, а толькі цяперашняя прыналежнасьць, сьведчыць альбоаб вульгарным прагматызьме гэтых палітыкаў, альбо (што да электарату) гаворыць аб вельмі невысокім ўзроўні палітычнайсьвядомасьці.

Выглядае, што пэўнай катэгорыі палітыкаў (і нятолькі ва ўладзе) выгодна падтрымліваць такі нізкі ўзровеньсьвядомасьці.

Вось канкрэтны прыклад.

12 красавіка 1995году адбылася знакавая падзея ў палітыцы (і цяпер ужо можна сказаць — у гісторыі Беларусі), якая засьведчыла фармаваньне антыбеларускайдыктатуры. Я маю на ўвазе ўвядзеньне войска ў парлямэнт Лукашэнкам ізьбіцьцё дэпутатаў Апазыцыі БНФ, якія абаранялі сьвятыя нацыянальныякаштоўнасьці — беларускую мову, беларускі Сьцяг і беларускіГэрб. У палітычным і юрыдычным пляне рэжым зрабіў грубае парушэньнезаконнасьці, дапусьціў грубую памылку, якая мусіла закончыцца судом іімпічмэнтам Лукашэнкі.

Гэтага не адбылося галоўным чынам зпрычыны невысокай палітычнай сьвядомасьці грамадзтва (плюсняздольнасьці кіраўніцтва Вярхоўнага Савету, найперш сьпікераМячаслава Грыба). У выніку рэжым зразумеў, што "ўсёможна".

Мінула 15 гадоў, і мы бачым, што для пэўныхгрупаў тая падзея, гэтак як і раней, не існуе. Але не таму, што янаўжо "гісторыя", а таму, што гэтая гісторыя ім не даспадобы.

Я ўжо не кажу пра вычварную перакручаную трактоўкуіншых падзей мінулай сучаснасьці.

Навумчык: Важнасьць гістарычных падзеяў у “практычнай” палітыцыпацьвярджаецца і нядаўнім сьвяткаваньнем заканчэньня Другойусясьветнай вайны ў Менску і ў Маскве — тэма “вялікайПерамогі” напоўніцу эксплюатуецца ў тым ліку і ў выбарчыхмэтах. Па ацэнках экспэртаў, толькі парад і фэервэрк у Маскве на 9мая абышліся у больш як 50 мільёнаў даляраў. Крамлёўскія кіраўнікі іпаліттэхнолягі — людзі, якія ўмеюць лічыць грошы, яны някідаюць іх на вецер. Мы вернемся да тэмы палітыкі, а зараз запытаюсяпра цыкл “Добрая фатаграфія”, які Вы ведзяце на вэб-сайцеРадыё Свабода. Ці прыносіць Вам гэтая праца творчае задавальненьне? Ці чытаеце Вы камэнтары, якія часам пакідаюць наведнікі?

Пазьняк: Гэты цыкл, на жаль, прыходзіцца рабіць, як кажуць, паміж справай. Ясказаў "на жаль", бо даўно зьбіраўся ўвесьці фатаграфічнуюстаронку ў "Беларускія ведамасьці", каб знаёміць чытачоў зтворамі фатаграфіі. Але ўсё адкладвалася, бо палітычная "цякучка"забірае час. Але цяпер адкладваць не даводзіцца. І хоць тэма, паўтаруся, забірае крыху часу, рабіць яе прыемна.

Камэнтарыпраглядаю ў чацьвер у канцы экспазыцыйнага тыдня. Мяркую, штопаступова там зьбяруцца людзі, якія цікавяцца фотамастацтвам. Плянуюпаказаць працы Карша, Авэдона, Карцье-Брэсона, Родчанкі, Грыца, Стэйкена, Стыгліца, Судэка, Уэстана, Більдта, Зандэра, Лярцыга, Атжэ, Франка, Даратэі Лянж і дзясяткаў іншых майстроў фатаграфіі. У канцыгэтага тыдня пляную экспанаваць краявід “Цагельны сьвет” (шырока вядомы, дарэчы), ад сузіраньня якога ў некаторых, як кажуць, захоплівае дыханьне. І ўсё гэта можа фатаграфія.

“Масквапавінна будзе падтрымаць Лукашэнку”

Навумчык: Апошнім часам чутны разважаньні пра “сыгналы беларусізацыі” — то Лукашэнка купіць свайму малому часопіс “Вясёлка”, то член ураду выступіць па-беларуску. Вы адчуваеце гэтыя “сыгналы”?

Пазьняк: Я ведаю прагэтыя "сыгналы", але іх не адчуваю. Унутранаяантыбеларуская палітыка не мяняецца і ня будзе мяняцца. "Сыгналы"носяць штучны і тактычны характар у сувязі з павольнай стратайпазыцыяў рэжымам і надыходзячымі выбарамі.

Навумчык: Ці згодныя Вы зь меркаваньнем пра “ўскладненьне” адносінпаміж Масквой і Менскам, знакам чаго, на думку некаторых, былі заявыЛукашэнкі адносна сытуацыі з Бакіевым, што не спадабалася Крамлю? Згэтага ўжо робяцца высновы, што Масква можа і не падтрымаць Лукашэнкуна наступных прэзыдэнцкіх выбарах.

Пазьняк: Масква павінна будзе падтрымаць Лукашэнку, бо ягоная палітыка ўБеларусі адпавядае расейскім стратэгічным інтарэсам, а ягоны рэжымкантралюецца рускай разьведкай.

"Ускладненьне"адносінаў павярхоўнае, яно не закранае галоўных палітычных намераўМасквы і тым больш, не разбурае іх.

Думкі, што Масква "непадтрымае Лукашэнку" — распаўсюджваюцца, на мой погляд, маскоўскай агентурай уплыву.

“Дыктатурунельга ліквідаваць дэмакратычнымі мэтадамі на выбарах”

Навумчык: І паколькі мы закранулі тэму выбараў — як Вы ацэньваеце пачатакпрэзыдэнцкай кампаніі і як бачыце свой удзел у гэтымпрацэсе?

Пазьняк: Выбараў у Беларусі даўноняма. Існуе прафанацыя. Поўны кантроль рэжыму над вынікамігаласаваньня. Створана антыдэмакратычная працэдура і сыстэмафальсыфікацыі. Перамога альтэрнатывы ў такой сыстэме выключаецца. Удзел альтэрнатывы ў такіх выбарах дае аргумэнты рэжыму, каб назвацьвыбары дэмакратычнымі, стварае прыход электарату.

Рацыянальнымомант удзелу ў выбарах у тым, што гэта дае магчымасьць (хоць івельмі абмежаваную) фіксаваць парушэньні заканадаўства і ставіцьпытаньне аб міжнародным непрызнаньні выбараў за дэмакратычныя.

Алегэта тупіковая сытуацыя, пры якой нелегітымны рэжым (тэарэтычна) можаіснаваць вечна. Практычна гэта можа скончыцца тым, што Захад прызнаенелегітымны рэжым, зыходзячы са сваіх інтарэсаў (паколькі ўсёзалежыць ад Захаду). Гэтак жа сама як “хітрая” палітыкарэжыму з Усходам і Захадам заканамерна мусіць прывесьці дааб'яднаньня заходняй і ўсходняй палітыкі ў дачыненьні даБеларусі. Гісторыя паказала, што гэта ёсьць самая злавеснаякамбінацыя для нашага нацыянальнага лёсу.

Наша фронтаўскаяпазыцыя палягае на тым, што дыктатуру нельга ліквідавацьдэмакратычнымі мэтадамі на выбарах (і тым больш на рэфэрэндумах). Выбары — гэта зброя дыктатуры, прылада яе ўлады. Трэба стварыцьумовы, каб аслабіць гэтую зброю і потым скарыстаць.

Нашаяпалітыка, якую мы мэтадычна праводзім ужо доўгі час і якая ўжо даеплён — гэта аддзяліць электарат ад рэжыму, пазбавіць рэжымпадтрымкі людзей, стварыць умовы для антырэжымнай кансалідацыі народуі стварэньня крытычнай масы грамадзкай альтэрнатывы. Гэта дасягаеццапраз сыстэматычны байкот выбараў. Гэта шлях разгорткі грамадзкагазмаганьня.

Посьпех усьвядомленага байкоту выбараў у верасьні2008 году (прыйшло галасаваць толькі 30-35 адсоткаў выбарцаў) прымусіла рэжым экспэрымэнтаваць супраць байкоту. Зьмянілізаканадаўства для мясцовых выбараў (зьнялі мяжу колькаснага ўдзелу) ітрапілі ў пастку. У красавіку сёлета прыйшло галасаваць ня больш 25адсоткаў выбарцаў. Але ж трэба крычаць пра “ўсенароднуюпадтрымку”. Тады паведамілі, што галасавала 80 адсоткаў, а задэпутатаў рэжыму прагаласавалі 90-97 адсоткаў (як пры Сталіне). Але жучасткі былі пустыя, і ўсе ўжо гэта ведаюць.

Заявы некаторыхасобаў аб пачатку сваёй выбарчай кампаніі выявілі ўсе старыястэрэатыпы (цалкам фальшывыя). Адзін з прэтэндэнтаў так і заявіў, штобудзе дзейнічаць паводле пляну сваёй прэзыдэнцкай кампаніі 2006году.

Паколькі сілы, якая змагла б перамагчы дыктатуру, скарыстаўшы фальшывыя выбары, яшчэ не існуе ў грамадзтве, — выбары трэба байкатаваць, каб рыхтаваць такую сілу.

Гутарку вёў СяргейНавумчык(радыё Свабода)